وقتی حرف از زندگی مشترک می‌زنیم، اولین چیزی که به ذهنمون میاد همکاری، همدلی و حمایت عاطفی بین زن و شوهر هستش. اما اگه یکی از طرفین با طرحواره معیارهای سختگیرانه زندگی کنه، چالش‌هایی پیش میاد که ممکنه به استرس، نارضایتی و حتی گاهی اختلافات جدی منجر بشه. این طرحواره باعث میشه فرد از خودش یا دیگران انتظار عملکرد بی‌نقص داشته باشه، که توی رابطه تاثیر عمیقی داره. تو این مقاله می‌خوایم بررسی کنیم که طرحواره معیارهای سرسختانه چطور روی زندگی مشترک تأثیر می‌ذاره و چه مشکلاتی رو به وجود میاره.
عوامل شکل‌گیری طرحواره معیارهای سختگیرانه
این طرحواره معمولا به خاطر یه سری رفتارها و روش‌های تربیتی در بچگی شکل می‌گیره. حالا اگه بخوایم دلایل اصلیش رو بگیم، این موارد خیلی مهم هستن:
والدین سخت‌گیر
مهم‌ترین دلیلی که باعث میشه این طرحواره شکل بگیره، داشتن والدین و خانواده‌ایه که خیلی سخت‌گیرن. این‌جور والدین همیشه یه سری قوانین خیلی سفت و سخت دارن و انتظار دارن بچه‌هاشون تو همه چیز عالی و بی‌نقص باشن. این نوع تربیت، بچه‌ها رو به این سمت می‌کشونه که دائم تو زندگیشون با معیارهای غیرواقعی دست و پنجه نرم کنن وهمیشه باید کامل و بدون عیب باشن.
عشق مشروط والدین
وقتی بچه‌ها فقط زمانی از والدینشون عشق و محبت می‌گیرن که طبق معیارهای اون‌ها رفتار کنن، تو بزرگسالی به طرحواره معیارهای سختگیرانه دچار میشن. به این نوع عشق می‌گن “عشق مشروط”. یعنی بچه احساس می‌کنه فقط وقتی که به اون استانداردهایی که والدینش گذاشتن برسه، می‌تونه محبت و توجهشون رو به دست بیاره. این کار، شرایط خیلی سختی رو تو ذهن بچه‌ها شکل می‌ده که بعدها تو زندگی شخصیشون هم تأثیر می‌ذاره.
جبران طرحواره‌ها
بعضی وقت‌ها فرد برای اینکه بتونه یه سری طرحواره‌های دیگه مثل “محرومیت هیجانی”، “طرد شدن اجتماعی” یا “حس بی‌ارزشی” رو جبران کنه، به سمت طرحواره معیارهای سختگیرانه کشیده میشه. اما مشکل اینجاست که این رفتار جبرانی، به جای اینکه کمکش کنه شرایط رو براش پیچیده‌تر و سخت‌تر می‌کنه.
انتقاد همیشگی
وقتی که بچه‌ها همیشه از طرف والدین مورد انتقاد قرار می‌گیرن و احساس شرمندگی بهشون دست می‌ده، زمینه برای ایجاد طرحواره معیارهای سختگیرانه فراهم میشه. این مسئله به‌خصوص زمانی اتفاق می‌افته که بچه نتونه انتظارات والدینش رو برآورده کنه و دائم با سرزنش و سرکوفت از طرف پدر و مادرش روبه‌رو بشه.
تاثیر طرحواره معیارهای سختگیرانه بر زندگی مشترک
1. انتظارات غیرواقعی و کمال‌گرایی
براساس تحقیقات انجام شده در زمینه طرحواره‌ها مثل مطالعات ( Young، 1990 و Beck، 2011)، یکی از ویژگی‌های اصلی افرادی که طرحواره معیارهای سختگیرانه دارن، داشتن انتظارات غیرواقعی از خودشون و شریک عاطفیه. این افراد مدام دنبال کمال و بی‌نقصی هستن و اگه کوچک‌ترین اشتباهی از شریک عاطفیشون ببینن، به‌شدت واکنش نشون می‌دن. این حالت باعث میشه شریک زندگیشون احساس کنه که هر کاری هم انجام بده، کافی نیست و نمی‌تونه استانداردهای فرد رو برآورده کنه. این مسئله به مرور زمان باعث ایجاد حس ناامیدی و نارضایتی توی رابطه میشه.
2. فشار مداوم برای عملکرد بی‌نقص
براساس یکی از آثار منفی طرحواره معیارهای سرسختانه که در مقالات مختلف بررسی شده، فردی که این طرحواره رو داره فشار دائمی روی خودش و شریک عاطفیش برای عملکرد بی‌نقص وارد می‌کنه. این فشار می‌تونه باعث استرس، اضطراب و کاهش کیفیت ارتباط عاطفی بشه. وقتی یکی از زوجین همیشه احساس کنه که تحت فشاره و باید بدون نقص باشه، احتمال ایجاد خستگی و دوری عاطفی بیشتر میشه.
بیشتر بخونید: طرحواره‌ها چطوری باعث ایجاد حسادت میشن؟
3. خطر انتقاد و سرزنش دائمی
براساس مطالعات Harris et al. (2013)، یکی از بزرگ‌ترین مشکلات طرحواره معیارهای سختگیرانه در روابط عاطفی، انتقاد و سرزنش دائمیه. افرادی که این طرحواره رو دارن، خیلی زود از اشتباهات و نقایص کوچیک طرف مقابلشون ناراحت میشن و ممکنه با انتقادات شدید واکنش نشون بدن. این رفتار می‌تونه به کاهش اعتماد به نفس شریک عاطفی منجر بشه و حس دوست داشته نشدن رو توی رابطه به وجود بیاره.
4. کاهش صمیمیت و ارتباط عاطفی
در تحقیقاتی مثل مطالعه Shah & Waller (2000) نشون داده شده افرادی که با طرحواره معیارهای سختگیرانه زندگی می‌کنن، به مرور زمان صمیمیت عاطفی کمتری با شریک زندگیشون دارن. دلیل این موضوع اینه که اون‌ها بیشتر روی عملکرد و دستاوردها تمرکز دارن تا احساسات و ارتباطات عاطفی. به همین خاطر، کیفیت صمیمیت و محبت توی رابطه کم میشه و رابطه بیشتر به یه چالش دائمی برای رسیدن به استانداردهای بالا تبدیل میشه.
5. افزایش احتمال جدایی و نارضایتی در رابطه
طرحواره معیارهای سرسختانه می‌تونه یکی از دلایل اصلی نارضایتی در روابط عاطفی باشه و حتی احتمال جدایی و فروپاشی رابطه رو بالا ببره. وقتی یکی از طرفین همیشه ناراضی باشه و توقعات غیرواقعی داشته باشه، خیلی سخت میشه رابطه رو به‌درستی مدیریت کرد. به‌مرور زمان این نارضایتی‌ها به بحران‌های جدی‌تری هم توی رابطه تبدیل میشه.
6. تأثیر روی سلامت روانی و جسمی شریک عاطفی
فردی که مدام تحت فشار کمال‌گرایی و انتظارات غیرواقعی قرار می‌گیره، بیشتر دچار استرس، اضطراب، افسردگی میشه و در نتیجه دچار مشکلات جسمی مثل خستگی مزمن و اختلالات خواب یا مشکلات قلبی و… میشه.
جمع بندی:
طرحواره معیارهای سرسختانه می‌تونه تأثیرات بسیار مخربی روی روابط عاطفی بذاره. انتظارات غیرواقعی، فشار مداوم برای کمال‌گرایی، انتقاد دائمی، کاهش صمیمیت و افزایش نارضایتی از جمله مشکلاتیه که در رابطه به وجود میاد. اگه این طرحواره توی زندگی عاطفی مدیریت نشه، به مرور زمان باعث فرسودگی رابطه و حتی جدایی میشه. بنابراین پیگیری درمان این طرحواره عامل مهمی در حفظ سلامت در زندگی مشترکه.